تجربه نشان میدهد که بهره و کیفیت انجام بسیاری از کارها به ویژه کارهای ظریف و با دقت، با افزایش شدت روشنایی روی سطح کار بالا می رود. البته شدت روشنایی بالاتر مستلزم هزینه ی جاری بیشتر است. لذا در انتخاب میزان شدت روشنایی باید هم به راحتی و بهره کاری بیشتر افراد و هم هزینه توجه شود.
میزان روشنایی لازم برای انجام بسیاری کارهای اساسی بسته به شرایط اقتصادی، سطح زندگی و آداب و رسوم کشورها باهم متفاوت میباشد. توسط مجمع مهندسان روشنایی تعیین و توصیه میشود. به عنوان مثال استانداردهای نور کشور آمریکا از ایران بالاتر است.استاندارد شدت نور در ایران برای روی میز مطالعه برابر حداقل ۳۰۰ و پیشنهادی ۵۰۰ لوکس میباشد. استاندارد روشنایی در آمریکا نیز برابر ۷۵۰ لوکس و در انگلستان از این میزان هم بالاتر است.
همچنین در جدول ۱ -۱ شدت روشنایی که توسط جامعه مهندسان روشنایی آمریکا و انجمن مهندسان نور انگلستان برای برخی اماکن توصیه میشود.
جدول ۱ – ۱ : مقایسه شدت روشنایی توصیه شده در آمریکا و انگلستان.
یکی از اهداف طراحی روشنایی و نورپردازی تامین نور مناسب بر روی سطح کار است. این شدت روشنایی مورد نیاز برای سطوح کاری را بسته به نوع ساختمان، نوع کاربری، موقعیت جغرافیایی آن، ساعات کاری و … میتوان با استفاده از نور روز، نور مصنوعی یا ترکیبی از هر دو بدست آورد.
میزان روشنایی مناسب برای هر فعالیتی توسط عمده عوامل زیر تعیین میشود
- میزان دقت کار
- میزان سرعت
- میزان ظرافت مورد نیاز برای انجام کار
- میزان اهمیت کار
- سن شخصی که درحال انجام کار است
به عنوان مثال اگر فرض شود برای یک کار چشمی خاص، یک کودک ده ساله به شدت روشنایی نسبی ۱ نیاز دارد این نیاز در سن بیست سالگی به ۱/۵ برابر افزایش میابد. در سن سی سالگی به ۲ برابر میرسد. در سن چهل سالگی نیاز شدت روشنایی، به ۳ برابر کودک ده ساله میرسد.
افزون بر آن، این نیاز در سن پنجاه سالگی به ۶ برابر میرسد. یعنی ۲ برابر نیاز شخص در سن چهل سالگی و حال آنکه یک فرد شصت ساله به شدت روشنایی نسبی ۱۵ برابر کودک ده ساله نیاز دارد.
سه اثر کمبود روشنایی
- به بینایی و قدرت تشخیص بصری انسان در دراز مدت آسیب می رساند.
- باعث کاهش اشتیاق به کار میشود و دست کم در کمیت به میزان فرآورده یا محصول و کار انجام شده در محل کار دخالت دارد.
- حادثه خیزی: در کارخانجات و خیابانها و میدانها اهمیت بسزایی دارد، زیرا نور غیر استاندارد باعث خطرات جانی میشود. آمار وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی نشان میدهد که در سال ۱۳۸۹، در کل کشور دست کم ۲۵ نفر به علت نور غیر استاندارد(کمبود نور) محیط کار دچار حادثه میشوند.
عوامل ویژه در تامین شدت نور مناسب
۱- آرامش بصری: عدم خستگی در محیط کار با نمود رنگ بالا (CRI بزرگتر یا مساوی ۹۰) و توزیع یکنواخت درخشندگی حاصل میشود.
۲- کارایی بصری: با روشنایی کافی برای دیدن اشیا و عدم خیرگی منابع نور ایجاد میشود.
۳- نمود بصری: با جهش تابش مناسب و نمود رنگ یالا سه بعدی دیدن اشیا کمک می کند.
۴- خیرگی: فاکتوری که باعث خستگی و آزار چشم میشود و حوزه دید را کاهش می دهد. خیرگی از ورود پرتوهای شدید نور به چشم محاسبه میشود.
خیرگی به دو دسته تقسیم میشود:
- خیرگی مستقیم که به دلیل استفاده از چراغ نامناسب یا قرار گیری چراغ یا پنجره در مکانی نامناسب باشد.
- خیرگی غیر مستقیم که بدلیل ضریب انعکاس(Reflection Factor) زیاد تر از حد معمول در سطوح مختلف ایجاد میشود.
ابزار اندازه گیری
دستگاه اندازه گیری شدت روشنایی، لوکس متر است. لوکس متر از ۳ بخش دریافت کننده، پردازشگر و نمایش دهنده تشکیل میشود.
سنسور فتوولتاییک سلینیوم و سیلیکوندر در این دستگاه استفاده میشود. سنسور فتوولتاییک یعنی سنسورهایی که بر اساس میزان شدت نور ولتاژ تولید می کنند. این ولتاژ توسط پردازشگر، پردازش میشود. در خروجی میزان شدت نور با واحد لوکس(Lux) نمایش میدهند.
شکل ۱ – ۱ چند نمونه دستگاه لوکس متر
رنج های استاندارد شدت روشنایی
این رنج های استاندارد به ترتیب زیر میباشد:
20-30-50-75-100-150-200-300-500-750-1000-2000-3000-5000
این مقادیر بر اساس مطالعات و تحقیقات گسترده بدست آمده است که با ارزش و کاربردی هستند.
چندین مثال از مقدار عددی شدت روشنایی، تا به طور عینی با این کمیت آشنا شوید:
شدت روشنایی سطح زمین در خورشید تابستان ۱۰۰۰۰۰ لوکس
شدت روشنایی سطح زمین در خورشید زمستان ۱۰۰۰۰ لوکس
اتاق کار ۳۰۰ لوکس
اتاق نشیمن ۱۰۰ لوکس
سطح خیابان ۳۰ لوکس
توصیه های کلی برای شدت روشنایی
به صورت خیلی کلی، شدت روشنایی روی سطوح کار را برای فعالیتهای مختلف میتوان مطابق جدول ۱ – ۲ خلاصه کرد.
جدول ۱ – ۲
همچنین دو جدول زیر حدود الزامی میانگین شدت نور مورد نیاز برای اماکن عمومی داخلی و مشاغل مختلف را بیان مینماید.
جدول ۱ – ۳: حدود الزامی میانگین شدت روشنایی عمومی داخلی مورد نیاز(Lux)
جدول ۱ – ۴: حدود الزامی شدت روشنایی موضعی برای مشاغل مختلف(لوکس)
برای خرید و دیدن محصولات لامپ رشد گیاه نورسل که طیف سنجی شده اند و دارای یکسال گارانتی هستند اینجا کلیک کنید.
مارا در اینستاگرام نیز دنبال کنید.
